Deniz Berktay ile Kuzeyden notlar: Yeni bir ihtilal mi geliyor?

Ukrayna’da Rusya-Batı nüfuz çatışması, yerini bir sıcak savaşa bıraktı. Moldova’yı da Batılı ülkeler, Ukrayna’daki savaş ortamını kullanarak tamamen Batı etkisi altında bir ülkeye dönüştürme çabasında. Belarus’ta Aleksandır Lukaşenko’nun yönetimi, uzun yıllar Rusya ile Batı arasında manevra yaptıktan sonra, 2020’deki cumhurbaşkanı seçim sonuçlarını Batılı ülkelerin tanımayıp Belarus’a yaptırımlara başlaması nedeniyle Rusya’ya sığınmış ve tamamen Rusya’nın çizgisine girmişti. Öyle ki Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın 2023 sonunda açıkladığı raporda, Rusya’nın istikrarlı müttefiklerinin olmadığı belirtilirken bunların arasında tek istisnanın, Belarus olduğu ifade ediliyor. ABD ve Batılı ülkeler, şimdi, Rusya’yı bu “istisnai müttefik”ten, Rusya’nın Batı sınırında ilişkisinin düzgün olduğu tek komşudan da mahrum etme niyetinde.

MÜDAHALEDEN ÇEKİNDİLER

ABD ve AB, Belarus’ta 2020’de gerçekleşen cumhurbaşkanı seçimlerinin resmi sonuçlarını tanımamıştı. Lukaşenko da Batı tarafından artık resmen Belarus’un cumhurbaşkanı olarak tanınmıyor. Fakat Batılı ülkeler, Rusya’nın dibinde yer alan Belarus’a aktif müdahaleden çekindikleri için Belarus konusunda, Venezüella’daki kadar müdahaleci bir tutum takınmaktan çekinmiş, Belarus muhalefetinin lideri Svetlana Tihanovskaya’yı (Venezüella’da resmi cumhurbaşkanı olarak tanıyıp sonra vazgeçtikleri Joan Guaido’dan farklı olarak) Belarus’un “meşru cumhurbaşkanı” olarak tanıma yoluna gitmemişlerdi. Belarus tarafından ülkeden ayrılmak zorunda bırakılan ve Avrupa’da sürgün hayatı süren Tihanovskaya, bir süre sonra unutulmaya yüz tutmuştu.

BELARUS’A HAZIRLAR

İşte bugünlerde, Tihanovskaya tekrar piyasaya çıkartılıyor. Belarus’ta bu şubatta ve nisanda, parlamentonun alt ve üst kanat seçimleri var. Gelecek yılsa, cumhurbaşkanlığı seçimleri. Brüksel’de daha geride bıraktığımız yaz, AB-Belarus muhalefeti irtibat platformu kuruldu. İsveç’in eski Minsk Büyükelçisi de İsveç’in Belarus muhalefeti nezdinde resmi temsilcisi oldu. Batılı ülkelerin, bu yıla hazırlıklı girdikleri ve bu sefer Belarus seçimlerinden kendilerine göre bir sonuç alma niyetinde oldukları görülüyor.

Lukaşenko da bu zorlukları görüyor. Yılbaşından hemen sonra üst düzey bürokratlarla ilk buluşmasını gerçekleştiren Lukaşenko, Belarus’ta 2024 yılının özellikle zor geçeceğini, zira seçimlere hem Doğu’da (Rusya’yı kastediyor) hem de Batı’da hazırlıkların yapıldığını dile getirdi.  

CEMAATLERE SİYASET YASAĞI

Lukaşenko yönetimi, Ukrayna’da 2004 ve 2014’te Batı yanlısı sivil toplum örgütleri aracılığıyla gerçekleşen türden renkli devrimlere imkân vermemek için denetimleri sıklaştırdı. Dahası, Belarus’ta bulunan dini cemaatlere, siyasetle uğraşmaları kesinlikle yasaklandı (Ukrayna’da 2004 ihtilalinde, Batı yanlısı dini cemaatler de önemli rol oynamıştı). Dini cemaatlere, resmi kayıtlarını yeniden yapma zorunluluğu getirildi. 

Dolayısıyla, Doğu Avrupa’nın her noktasının kaynamaya başladığı görülüyor. Gelişmeleri buradan aktarıp değerlendirmeye devam edeceğim.